Gehoorverlies op de werkvloer: een onzichtbaar probleem

Arnold Schriemer houdt zich al vijftien jaar bezig met gehoorproblemen in relatie tot werk. “Het begon met een badmeester die door slechthorendheid zijn werk niet meer goed kon doen. Met een gehoorapparaat spring je namelijk niet zomaar het zwembad in als er iets misgaat. Ik vroeg me af of er een verband was tussen zijn gehoorverlies en de lawaaiige omgeving waarin hij werkte. Dit was nog niet onderzocht. Later ben ik het zelf gaan uitzoeken aan de hand van een groot aantal gehoortests in de zwembadbranche. Daaruit bleek dat slechthorendheid hier inderdaad veel voorkomt. Maar ook in het onderwijs, waar ik als bedrijfsarts veel mee te maken had en heb, kwam ik mensen tegen met gehoorproblemen. Het was opvallend hoe lastig dit voor hen was in de uitoefening van hun vak. Door de extra luisterinspanning waren ze aan het einde van de dag uitgeput. Ik zag ze vaak pas als ze zich met een burn-out ziek hadden gemeld. Vandaar dat ik ook in deze branche dieper ben gaan spitten, dit keer naar de invloed van gehoorverlies.”

Verhoogd verzuim door gehoorverlies

Het onderzoek onder leerkrachten werd uitgevoerd binnen de academische werkplaats van Arbo Unie aan het UMCG (nu onderdeel van het Arbo Unie Kennisinstituut). Met behulp van de Capability-vragenlijst, ontwikkeld door Nederlandse wetenschappers, werd de duurzame inzetbaarheid van werkenden gemeten. “Uit de analyse van de 737 ingevulde formulieren kwamen duidelijke aanwijzingen naar voren dat mensen die in het onderwijs werken en slechter horen meer risico lopen om uit te vallen voordat ze hun pensioen halen. Het ziekteverzuim was met een slecht gehoor bijna drie keer zo hoog als met een goed gehoor. Ook qua werkvermogen, dus of je fysiek en mentaal in staat bent je werk goed uit te voeren, scoorden degenen met een slechter gehoor significant lager.”

800.000 werkenden kampen met gehoorproblemen

De bevindingen zijn opmerkelijk, zeker als je bedenkt dat in Nederland zo'n 800.000 werkenden te maken hebben met licht tot ernstig gehoorverlies. “In een werkomgeving waar je niet veel hoeft te communiceren, hoeft gehoorverlies geen probleem te zijn. Maar als je lesgeeft, vaak ook nog in een lokaal waar geroezemoes is of waar je veel vergadert in groepen, ligt dat anders. Dan kost luisteren veel energie bij gehoorproblemen. Oudere medewerkers hebben vaker last van gehoorverlies – het gehoor wordt met de jaren minder – en met het ouder worden neemt ook de veerkracht geleidelijk af. Zo kan het steeds lastiger worden om de werkweek door te komen. Uitputting kan uiteindelijk leiden tot een ziekmelding vanwege burn-out.”

Vervolgonderzoek naar preventie

Vroegtijdige identificatie van gehoorproblemen is essentieel, en dit begint bij bewustwording. “Wij denken dan ook dat het zinvol zou kunnen zijn dat bijvoorbeeld een heel docententeam een laagdrempelige, online gehoorscreening doet. Die hypothese gaan we in de praktijk toetsen bij een van onze grote onderwijsklanten. Daarbij zetten we de gehoortest op hoortest.nl in. The World Health Organization (WHO) gebruikt ook hoortest.nl. Het idee is dat medewerkers die hier slecht op scoren een tweede test kunnen krijgen bij de bedrijfsarts. Aanvullend kunnen ze doorverwezen worden naar een audiologisch centrum en advies krijgen over apparatuur en mogelijke werkaanpassingen.”

Aanpassingen bij gehoorverlies op de werkvloer

Er zijn verschillende maatregelen die werkgevers kunnen treffen om gehoorverlies op de werkvloer te beperken. Denk bijvoorbeeld in het geval van onderwijs aan verbeteringen in de akoestiek van lokalen, aangepaste taken voor slechthorende docenten of langere ‘luisterpauzes’ tussen de lesuren. Er bestaan voor het onderwijs ook geavanceerde hoorsystemen die helpen het risico op uitval te verminderen. "Werkgevers kunnen veel doen om hun medewerkers te ondersteunen," zegt Schriemer. “Je kunt als werkgever veel bijdragen. Bovendien hebben we in eerder onderzoek ook gevraagd wat redenen zijn dat medewerkers ondanks hun gehoorproblemen hun werk kunnen blijven doen. Daaruit kwam naar voren dat het enorm helpt als hun werkgever hen tegemoetkomt. Naast de liefde voor hun vak was dat de belangrijkste preventieve factor.”

Doe de gehoortest: een eerste stap naar preventie

Bewustwording is de eerste stap in preventie: gehoorverlies komt veel voor en dit kan van invloed zijn op het functioneren op de werkvloer. “Het sluipt erin, mensen hebben het zelf vaak niet in de gaten. Terwijl je, als je je ervan bewust bent, er iets aan kunt doen. De gratis gehoortest op hoortest.nl kan ik iedereen aanraden, die geeft een goede eerste indicatie. Tot op zekere hoogte kun je prima met gehoorverlies vooruit zonder hulpmiddelen. Maar je houdt het natuurlijke verouderingsproces niet tegen door hulpmiddelen zo lang mogelijk uit te stellen. Er zijn zelfs aanwijzingen dat als je blijft rondlopen met slechthorendheid, dit kan bijdragen aan het ontstaan van dementie. Met een gehoorverlies vanaf 35 decibel is een hoortoestel sowieso verstandig. Dat maakt je leven makkelijker en scheelt een hoop energie.”