Je gaat het pas zien als je het doorhebt
"Je gaat het pas zien als je het doorhebt". Deze Cruyff-wijsheid is voor gezond en veilig werk een waarheid als een koe. Kort geleden werd ik hier door Johny weer aan herinnerd. Johny is 59 jaar en al jaren werkzaam als fietsmonteur in de fietsproductie. Hij meldde zich op verzoek van zijn werkgever met samengesteld verzuim. De casemanager meldt: uitval ten gevolge van lichamelijke klachten, onderzoek is gestart via het reguliere, medische circuit.
Johny heeft de laatste jaren vaker moeten verzuimen. Hij heeft last van zijn oogleden en zijn conditie verslechtert. Hij voelt zich vaak niet goed. Dat was vroeger wel anders. Hij was altijd fit en veel aan het sporten. Hij baalt er van dat hij dit niet meer goed kan.
Johny is gestopt met roken en probeert fitter te worden, maar dat lukt niet. Van de huisarts en de longarts kreeg hij wat pufjes voor zijn longen, maar die helpen minimaal. Hij woont in de grensregio en vertelt dat hij in Duitsland naar een longarts is gegaan, waar meer onderzoek wordt gedaan. De Duitse collega stelt een longfibrose en een allergie voor abietinezuur vast. Dat was nieuw voor Johny. De longarts adviseerde Johny met de bedrijfsarts te gaan praten. Dat kwam goed uit, want zijn werkgever had de afspraak al gemaakt vanwege het verzuim.
Wanneer Johny bij mij op het spreekuur verschijnt, vertelt hij dat hij werkt als monteur in de fietsindustrie. Hij assembleert fietsen en produceert voornamelijk fietsvorken. Hij heeft plezier in zijn werk en haalt er veel voldoening uit. Wanneer ik navraag doe, vertelt Johny dat hij het metaal moet versnijden om de vorken te produceren. Ik begrijp dat daarbij, zoals gebruikelijk, koelvloeistof wordt gebruikt. Johny vertelt dat hij de hele dag in een soort van fijne mist van koelvloeistof werkt. Ik begrijp dat er geen beschermingsmiddelen worden gebruikt.
De anamnese gesteund door de informatie van de Duitse collega doet een beroepsziekte vermoeden. De ervaren klachten kunnen gerelateerd worden aan de vastgestelde fibrose. Het is bekend dat abietinezuur vaak in koelvloeistoffen voorkomt, maar dat moet in dit geval nog worden vastgesteld. Duidelijk moet nog worden of de ziekte door het werk is veroorzaakt.
En hier begint een zoektocht. De zoektocht is vaak bezaait met obstakels. Het vaststellen van een relatie tussen ziekte en de oorzaak is lastig. Johny heeft vele jaren gerookt. Bij het ontwikkelen van longklachten wordt de relatie vaak gelegd met rookgedrag. Is dat bij Johny ook logisch?
Allereerst zal duidelijk moeten worden of de koelvloeistof abietinezuur bevat. Ook moet duidelijk worden wat de blootstelling is. Johny vertelt in een nevel van koelvloeistof te werken. De werkgever herkent deze beschrijving niet. Bij navraag blijkt de situatie ook niet (h)erkend in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) van het bedrijf. Ik begrijp dat er een RI&E is gemaakt door het bedrijf zelf en dat deze is getoetst door de arbodienst. Hierbij is de risicoplek waar Johny werkt niet opgevallen. Als het risico van werken in een nevel van koelvloeistof niet wordt herkend, komt hij niet in de RI&E naar boven en komen er ook geen adviezen. In deze situatie: werknemer geeft aan in nevel van koelvloeistof te werken. Dan is het belangrijk dat degene die de risico’s in kaart brengt weet waar hij naar moet kijken om het risico te kunnen zien.
Of de longfibrose, een zeer ernstige ziekte met behoorlijke impact op levensgeluk en levensverwachting, uiteindelijk daadwerkelijk gerelateerd kan worden aan het werk van Johny kunnen we nu nog niet met zekerheid zeggen. Los daarvan leert de casus mij dat het altijd belangrijk is om te weten wat de potentiële risico’s zijn voor de werknemer die de risico’s in kaart brengt.
Het verhaal van Johny leerde mij ook hoe belangrijk goede diagnostiek is bij het herkennen van een beroepsziekte. In Nederland hebben we prima ziekenhuizen. Toch wordt de mogelijkheid van werk als oorzaak van een ziekte in Nederland vaak onderschat. Daarin kunnen we veel leren van andere landen. Bij ons is de oorzaak van een ziekte niet van belang voor de financiële compensatie. Daarin zijn wij uniek. In andere landen is de compensatie bij ziekte anders als je ziek wordt van je werk. Niet alleen de compensatie, ook de mogelijkheden om onderzoek te doen naar de oorzaak is anders geregeld. Daardoor komen veel meer ziektes aan het licht, die wij in Nederland niet zien. Ook daar geldt: “de arts ziet het pas, als deze het door heeft.”
Onlangs zijn ook in Nederland stappen gezet om in beroepsziekte diagnostiek, behandeling en compensatie meer aan te sluiten bij het buitenland. Dat is keuze in sociale zekerheid en zorg. Een interessante ontwikkeling met behoorlijk wat impact op de uitvoering van de sociale zekerheid en zorg in Nederland. Iets om in de gaten te blijven houden. Je ziet de impact pas als je het door hebt, ook in deze ontwikkeling.